گفتاردرمانی
گفتاردرمانی یکی از شاخه های علوم پزشکی و یک روش درمانی غیر دارویی میباشد که در تشخیص، ارزیابی و درمان اختلالات گفتار، زبان و مشکلات ارتباطی نقش دارد و به مراجعین در توسعه مهارتهایی مانند درک، بیان، وضوح گفتار، کیفیت صدا و روانی گفتار کمک میکند. در واقع گفتار و زبان بخش بسیار مهمی از ارتباط برقرار کردن با دیگران است. گفتاردرمانگر از طریق تکنیکهای مشخصی به افراد دارای مشکلات ارتباطی کمک میکند. این تکنیکهای درمانی مطابق با نوع و شدت اختلال هر بیمار تنظیم میشود و برنامه‌های گفتاردرمانی با پیشرفت بیشتر بیمار با گذشت زمان دشوارتر می‌شوند.
.png)
برای دریافت خدمات گفتاردرمانی محدودیت سنی وجود ندارد و کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان بسته به مشکل خود میتوانند به گفتاردرمانگر مراجعه کنند. برخی از شایعترین اختلالاتی که گفتاردرمانی به آنها کمک میکند عبارتند از: اختلال طیف اتیسم، اختلال شنوایی، اختلال زبانی و یادگیری، لکنت، اختلال تلفظ حروف، اختلالات صدا و بلع، بیماریهای پیشرونده عصبی و سکته،تومور و آسیب مغزی.
اختلال طیف اتیسم چه اثری بر فرآیند ارتباط میگذارد؟
مهارت ارتباطی ضعیف از ویژگی های اصلی اختلال طیف اتیسم میباشد که گفتاردرمانگر نقش مهمی در توسعه این مهارت دارد. ارتباط فرآیند انتقال افکار، ایده ها و احساسات با دیگران است که از طریق روشهای گفتاری مثل استفاده از کلمات و روشهای غیر گفتاری همچون استفاده از حالات چهره انجام میشود. در افراد دارای اختلال طیف اتیسم، زیربناهای ارتباطی مانند توجه اشتراکی، تماس چشمی و...تحت تاثیر قرار گرفته و به شکل متفاوتی شکل میگیرند در نتیجه توجه به حیطه های مشترک با دیگران و مشاهده نحوه واکنش و ارتباط آنها برای فرد دارای اختلال طیف اتیسم، دشوار میشود. فرد دارای اختلال طیف اتیسم فرصتهای ارتباطی با دیگران را ازدست میدهد و در درک معانی گفته های دیگران، زبان بدنی و رفتار غیر کلامی آنها دچار مشکل است.
مشکلات ارتباطی افراد دارای اختلال طیف اتیسم شامل چه مواردی هستند؟
هر فرد دارای اختلال طیف اتیسم مشکلات ارتباطی مختلفی با توجه به شدت اختلال نشان میدهد که این امر ضرورت انجام ارزیابی توسط گفتاردرمانگر برای تعیین نوع مشکلات ارتباطی و درمان را نشان میدهد. موارد زیر مثالهایی از عوامل تاثیر گذار بر ارتباط افراد دارای اختلال طیف اتیسم در سنین مختلف هستند.
مشکلات ارتباطی نوپایان دارای اختلال طیف اتیسم
عدم استفاده از ژست ها
استفاده از بدن دیگران به عنوان ابزار
ارتباط چشمی ضعیف
عدم علاقه به دیگران
عدم استفاده از کلمات
عدم درک دستورات ساده
مشکلات ارتباطی کودکان دارای اختلال طیف اتیسم
بی توجهی به اطرافیان
ناتوانی در انجام بازی نمادین
مشکل در تعامل با همسالان
ناتوانی یا عدم علاقه به بازگویی اتفاقات گذشته
مشکل در کاربرد و ساخت زبان
پاسخگویی ضعیف در مکالمه
مشکلات ارتباطی نوجوانان و بزرگسالان دارای طیف اتیسم
اختلال در مهارتهای اجتماعی مثل آغاز و حفظ مکالمه، استفاده از کلمات نامناسب
امتناع از تماس چشمی
ناتوانی در شکل دهی و حفظ ارتباط با دیگران
گفتاردرمانی و اتیسم
گفتاردرمانی چگونه به افراد دارای اختلال طیف اتیسم کمک میکند؟
تیمی از متخصصان در حیطههای مختلف در ارزیابی و مدیریت اختلال طیف اتیسم مشارکت دارند که معمولاً شامل پزشکان، کاردرمانگران، گفتاردرمانگران و... هستند. گفتاردرمانی به بررسی و آسیب شناسی چالشهای زبان و ارتباط میپردازد و به افراد مبتلا به اتیسم کمک میکند تا ارتباطات کلامی، غیرکلامی و اجتماعی خود را بهبود بخشند. هدف کلی کمک به فرد برای برقراری ارتباط به روشهای مفیدتر و کاربردی تر است. یک برنامه گفتار درمانی با ارزیابی توسط آسیب شناس گفتار زبان برای تعیین نقاط قوت و چالشهای ارتباطی فرد شروع می شود و سپس طبق ارزیابی، اهداف فردی برای درمان انتخاب میشود.
گفتاردرمانی اتیسم در سنین پایین
در کودکان کوچک‌تر مبتلا به اتیسم، درمان بر بهبود مهارتهای گفتاری و زبانی متمرکز است که از مهارتهای پیش‌نیاز ارتباط، مانند توجه مشترک و تماس چشمی شروع میشود. همانطور که یک کودک قبل از یادگیری راه رفتن باید ابتدا ایستادن را بیاموزد، گفتاردرمانی نیز بر روی این مهارتهای پیش نیاز برای ایجاد پایه های ارتباط تمرکز میکند. در این مرحله والدین و مراقبان اغلب به شدت درگیر هستند و درمان از بازی و تعامل به عنوان وسیله ای برای کمک به کودک مبتلا به اتیسم استفاده میکند.
گفتاردرمانی اتیسم در سنین بالاتر
گفتاردرمانی برای کودکان بزرگتر مبتلا به اتیسم، شامل آموزش مهارتهای گفتاری و زبانی کلیدی، مانند استفاده از کلمات و عبارات منفرد برای بیان خواسته‌ها به دیگران، پاسخ دادن به سؤالات ساده یا اظهار نظر می باشد. با پیشرفت روند، درمان بر درک چگونگی استفاده از زبان برای اهداف اجتماعی، مانند برقراری مکالمه با شخص دیگر، یا تشخیص قوانین اجتماعی و مکالمه تمرکز میکند که شامل حفظ موضوع در مکالمات، توانایی درک زبان بدن و یادگیری رعایت نوبت در مکالمه است. همچنین تمرکز بر درک دیدگاه دیگران از دیگر اهداف درمانی در این سنین است، یعنی درک اینکه دیگران در هنگام وقوع رویدادهای خاص چه تفکراتی دارند.
.png)
در برخی از افراد مبتلا به اتیسم ممکن است فرآیند یادگیری گفتار و زبان بسیار طولانی باشد و یا فرد قادر به کسب گفتار و زبان نباشد. برای چنین افرادی، هدف گفتاردرمانی، یادگیری اشکال جایگزین ارتباط مانند استفاده از حرکات یا تصاویر برای صحبت با دیگران است. این اشکال ارتباطی می‌تواند شامل روشهای ارتباطی تصویری، دستگاه‌های الکترونیکی، یا برنامه‌های کاربردی دارای قابلیت تولید گفتار باشد که فرد با کمک گفتاردرمانگر یاد میگیرد که از آنها برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده کند.