نمونه هایی از مهم ترین مداخله های درمانی، توانبخشی و آموزشی کودکان مبتلا به اختلال های طيف اوتيسم
ABA (مداخله تحلیل رفتار کاربردی):
ازدهۀ 1980 میلادی تاکنون، محققــان گزارش های گوناگونی را از تأثیر برنامه هــای مداخله ای رفتــاری در درمان کــودکان در خودمانده گزارش کرده انــد که این نتایج شــامل افزایش ســطح تحولی کودک، بدســت آوردن نمــرات برتر هوشــی، تحــول رفتارهای اجتماعــی و مهارت های ارتباطــی و نیز کاهش رفتارهای در خودمانده بوده اســت. مبنا و اســاس همه این برنامه ها که تحت عنوان ABA یا لوواس تراپی بوده، مبتنی بر نظریات رفتارگرایی، کاربرد اصول یادگیری، شــرطی شدن و استفاده از روشهای افزایش، کاهش و یا حذف رفتارها اســت. از مجموع برنامه های مختلف رفتاری، طرح ABA که بخشــی از برنامه های آموزشــی لوواس را نیز تشــکیل می دهد، ارائه می شــود. هدف برنامه ABA این اســت کــه رفتارهای مهم اجتماعــی را به میزان قابــل توجهی بهبود بخشــد. آموزش و ایجاد مهارت هــای جدید در زمینه ارتباط و زبان، رفتارهای اجتماعی، رفتارهای مراقبت از خود، بهبود مسائل تحصیلی ـ آموزشــی، نگهداری و حفظ رفتار مطلــوب در کودک، افزایش رفتارهای مطلوب، تعمیم رفتار مطلوب و یاد گرفته شده به سایر موقعیت ها و شــرایط مشابه، کاهش و یا حذف رفتارهای نامطلوب مانند ایجاد قشقرق، آســیب به خود، رفتارهای وســواس جبــری و نظیر آنهــا از جمله اهداف کاربردی اســتفاده از ABA در کودکان درخود مانده است. روشABA یــا مداخله درمانی با اســتفاده از تحلیل رفتــار کاربردی، بر اســاس ارزیابی دقیق کودک، تهیه برنامه آموزشــی ویژه و کار فشــرده تر نفر به نفر توســط مربیان آموزش دیده و با اســتفاده از روش شرطی سازی کنشی با بیشــترین ســاعت کار ممکن در هفته (30 تا 40 ساعت) 1391 انجام می گیرد.ABA بــا روش "لوواس" توســط دکتر "لوواس" آغــاز گردید و بعدها به مداخلات جامع اولیه رفتاری برای افراد در خودمانده و ســایر شرایط مرتبط با آن تغییر کرد. برنامه متکی بر خانه این روش، شــامل بیش از 40 ساعت درمــان همه جانبه و جامع در هفته اســت. در طــی روز، برنامه ای بین 6 تا 8 ســاعت بطور انفرادی میــان درمانگر و فرد مبتلا انجام می شــود. این برنامه بین 5 تا 7 روز در هفته است. اغلب 2 ســال و یا بیشــتر طول می کشــد. هر جلســه درمانی بین 2 الی 3 ساعت است و در بین آن نیز، لحظاتی برای توقف و اســتراحت در نظر گرفته می شود. جامع و همه جانبه بودن به این معنی اســت که افراد شــرکت کننده در برنامــه، همگی باید برنامه آموزش واحدی را گذرانده باشــند و آمادگــی حضور در یک برنامه مداخله ای تمام وقت را داشــته باشــند. نکته مهم این اســت که شــرکت اعضای خانواده به ویــژه والدین در برنامهABA حائز اهمیت بوده بوده و از عناصر مهم این برنامه محســوب می گردد.
روش داستان های اجتماعی
داســتان های اجتماعــی، به منظــور آمــوزش مهارت هــای اجتماعــی بــرای کــودکان در خودمانــده بــه کار مــی رود. داســتان های اجتماعی، یــک نمونــه توصیفی از موقعیــت اجتماعی روزانه اســت کــه از دیدگاه کــودک نوشــته شــده و می توانــد در موقعیت هــای مختلف اســتفاده گــردد. پژوهش هــای مختلف، اثربخشــی داســتان های اجتماعــی را در کاهــش مشــکلات رفتــاری و افزایش مهارت هــای اجتماعــی کودکان در خودمانده نشــان می دهند. روست و اسمیت طی مقاله ای عنوان کردند که داستان های اجتماعی بطور گسترده ای برای مشــکلات رفتاری کودکان درخودمانده به کار می رود. ولائو و استل نیــز در مطالعــه ای تحت عنوان "تاثیر داستان های اجتماعی بر مشارکت اجتماعی کودکان در خودمانــده" نشــان دادنــد کــه اســتفاده از داســتان های اجتماعی می توانــد در افزایــش طــول مــدت مشــارکت اجتماعــی و مهارت های خــاص اجتماعــی مؤثر باشــد. از طریــق ایــن داســتان ها، به کودک آمــوزش داده می شــود که چگونه احساســات، منظــور و برنامه های دیگــران را درک کنــد. در این روش، یک داســتان بر اســاس موقعیت و شــرایط خــاص و با اطلاعــات فراوان تهیه شــده اســت کــه به کــودک از طریق گــوش کردن بــه آن کمک می شــود تا بفهمــد چه جواب و یــا عکس العمل مناســبي را باید از خود نشان دهد. این داستان ها معمولاً از سه جزء اصلی تشــکیل می شوند:
1. اطلاعاتی در مورد افراد و شــخصیت های داســتان، مــکان و اجزاء آن
2. احساسات و افکار افراد داستان
3. جواب ها و عکس العمل های مناســبی که باید وجود داشــته باشــند. داستان ها باید بر اساس نیاز کودک برای او خوانده شوند و حتما باید از قول اول شخص مفرد و در زمان حاضر باشد. این داستان ها در صورت همراهی با تصاویر و موسیقی می توانند، تأثیر بیشتری داشته باشند.
کلید واژه ها: داستان های اجتماعی- ABA
منبع: فصلنامه اطلاع رسانی آموزشی پژوهشی 1395 سال دهم. شماره های سی و نه و چهل. پاییز و زمستان