پیکا چیست؟
پیـکا کلمـه لاتین بـه معنـای زاغ اسـت و از آنجایـی کـه ایـن پرنـده بـه خـوردن چیزهـای گوناگـون مشـهور اسـت، ایـن اختـلال را بـه ایـن نـام نامگـذاری کردهانـد. پیــکا، ســبکی از غــذا خــوردن مــداوم مــواد غیــر خوراکــی است، و نوعــی مشــکل خـوردن در کـودکان دارای اتیسـم نیز می تواند باشـد. کـودکان دارای پیـکا، عمومـا چیزهـای ماننـد کاغـذ، گیاهـان، پلاسـتیک یـا سـنگ هـا را مـی خورنـد. بعضـی کـودکان اشـیا را مسـتقیم مـی بلعنـد و بعضـی دیگـر اشـیا را در دهانشـان نگـه مـی دارنـد و گاهـی آن را قـورت مـی دهنـد .در دهـان گذاشـتن و بلعیـدن مـواد غیرخوراکـی یـک رفتـار عـادی در اکثـر کـودکان و نوپـا هـا مـی باشـد. آنهـا از ایـن کار بـه عنـوان راهـی بـرای کشـف و یادگیـری اسـتفاده مـی کنـند کـه در اکثـر کـودکان ایـن رفتـار در 18 ماهگـی از بیـن مـی رود. در کودکانـی که تشخیص پیـکا را دریافـت مـی کننـد، رفتـار خـوردن مـواد غیرخوراکـی بعـد از ایـن سـن ادامـه می یابد. اشیاء معمولی که کودکان دارای پیکا در دهان می گذارند یا می خورند شامل گـچ، تـه سـیگار، خـاک رس، سـکه، لبـاس یـا نـخ، چیزهـای کثیـف، مـو، مدفـوع، تکـه هـای رنـگ، تکـه هـای یـخ، کاغـذ، علـف یـا چمـن، سـنگ، سـنگ ریـزه یـا تکـه هـای چـوب، سـنگ نمـک، شـامپو، اسـباب بـازی، لگـو، قطعـه هـای مغناطیسـی، مجسـمه هـا و... هستند. پیـکا مـی توانـد موجـب مشکلات سلامتی خاصـی گـردد کـه والدیـن بایـد درمـورد آنهـا بداننـد. هنگامـی کـه مـواد غیـر خوراکـی در حجـم زیادی خـورده مـی شـوند، مـی توانـد موجـب گیـر کـردن در معـده شـود. چیزهـای خـاص مثـل شیشـه و پلاسـتیک هـا مـی توانـد بـه معـده و روده هـا آسـیب وارد کنـد. سـایر بیمـاری هایـی کـه در نتیجه پیـکا ایجـاد مـی شوند شـامل افزایـش سـطح سـرب در خـون از طریـق خـوردن چیزهـایی کـه دارای سـرب اسـت )مثـل، تکـه هـای رنـگ.. ، (مشکلات تغذیه، . مسـمومیت هـای ناشـی از خـوردن چیزهـای کـه در خانـه بـرای تمیـز کـردن از آنهـا اسـتفاده مـی شـود، عفونت های دهان، معده یا روده ها، افتادن و یا شکستن دندان ها... می باشد. زمانی که کـودک مبتلا پیـکا بـه دنبـال بـه دسـت آوردن شـی مـورد علاقه اسـت و شما مانـع او می شـوید، ممکـن اسـت کـه مشـکلات رفتـاری همچـون عصبانیـت و پرخاشـگری را از خود نشـان دهد.
دلایل رفتار پیکا
.1 یکــی از رایــج تریــن علــت هــا، لــذت حســی هســت کــه همــراه بــا خــوردن بــه کــودک منتقــل مــی شــود کــه تقویــت را بــرای آنهــا در پــی دارد. ایــن کــودکان مــواد غیرخوراکــی را مــی خورنــد تــا بــه احســاس لــذت و شــادی برســند.
.2بعضی از کـودکان در تشخیص مـواد خوراکـی از غیـر خوراکـی مشکل دارنـد. بعضـی از آنهـا مـواد غیرخوراکـی را مـی خورنـد چـون فکـر مـی کننـد کـه آنهـا خوراکـی انـد.
.3 دلیــل دیگــر مــی توانــد ســطح پاییــن آهــن و روی در بــدن کــودک باشــد. بــرای کمــک بـه ایـن کـودکان دارای ایـن مشـکل مـی تـوان از مکمـل هـای ویتامینـی اسـتفاده کـرد و یـا ممکـن اسـت کـه ایـن کـودکان بـه رفتـار درمانـی نیـز احتیـاج داشـته باشـند.
نشانه های پیکا در یک کودک
.1 کودک اغلب اشیایی همچون اسباب بازی های کوچک را در دهانش می گذارد.
.2او به دنبال موادی است که یا آنها را بخورد و یا در دهانش بگذارد.
.3 مـواد غیـر خوراکـی در تحـرکات و دفـع روده ای کـودک یافـت مـی شـود )مثـل، نخ، سـنگ ریـزه
.4 کودک غذا را از روی زمین، سطل آشغال یا مکان های مشابه برمی دارد و میخورد.
5 . او در تشخیص مــواد خوراکــی از غیرخوراکــی مشکل دارد. مثلا ممکــن اســت قایــق کاغــذی را گاز بزنــد.
.6 افـرادی کـه زمـان زیـادی را بـا کـودک سـپری مـی کننـد مثـل معلـم یـا مراقـب او مـواردی از پیـکا را گـزارش مـی کننـد.
اگـر شـما یـک یـا چنـد مـورد از نشـانه هـای بـالا را دیدیـد، بـه دنبـال ارزیابی پزشـکی و رفتـاری باشـید.
افـراد زیـر مـی تواننـد بـه شـما در بـه دسـت آوردن اطلاعات مفیـد در مـورد پیـکا کمـک کننـد.
.1روان شناســی که اصول تحلیل گــری رفتــار را مــی دانــد یــا مهــارت هایــی در ســنجش رفتــار کارکــردی دارد و بــا برنامــه هــای رشــدی مداخلــه ای رفتــاری آشــنا مــی باشــد.
.2 پزشک /روانپزشک اطفال در زمینه رشدی و رفتاری
.3 متخصص تغذیه
.4 پزشک یا سایر مراقبان اولیه
مواردی که والدین باید بدانند
.1 لیسـتی از مـوادی کـه کودکتـان مـی خـورد و یـا در دهـان مـی گـذارد تهیـه کنیـد، و آن را بـه پزشک، روان شـناس و یـا معلمـش نشـان دهیـد.
.2تعداد دفعاتی را که کودکتان رفتار پیکا را نشان می دهد، در دفتری یادداشت کنید.
3. لیسـتی از مـکان هـا و موقعیـت هایی کـه کودکتـان اشیاء را در دهـان مـی گـذارد تهیـه کنیـد.
.4 مـواد غیـر خوراکـی را کـه کودکتـان بیشتر سعی کـرده تـا در دهانـش بگـذارد، در یـک جـای امن مثـل کمـد هـای قفـل دار، قـرار دهیـد.
.5 بـر روی کابینـت، کمدهـای لبـاس یـا درهایـی کـه ممکـن شـامل اشیاء پیـکا باشـد، قفـل بگذاریـد.
.6 بـه منظـور کـم کـردن اشیائی کـه بـر روی زمیـن ریختـه شـده و ممکـن اسـت کـودک شـما در دهـان بگـذارد، روزانـه جـارو بکشید.
.7 محیـط کودکتـان را غنـی کنیـد، زمانـی کـه کودکتـان نشسـته اسـت، دسترسـی اش را بـه اشیائی کـه دوسـت دارد و شـامل اشـیا پیـکا نمـی شـود، برایـش فراهـم کنیـد تـا بـا آنهـا بـازی کنـد.
.8 مهـارت هـای آگاهـی از خطـر را آمـوزش دهیـد. بـه فرزندتـان شناسـایی چیزهایـی را کـه قابل خـوردن نبوده و خطرنـاک هسـتند، را آمـوزش دهید.
منبع:
تهیه و تنظیم: مهسا زالی
کارشناس ارشد گفتاردرمانی
گفتاردرمانگر مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز