آموزش به شیوه‌ی کوششهای گسسته مدل لوواس
در دهه ی ۵۰ و ۶۰ سیدنی بی جو از دانشگاه واشنگتن سعی داشت آموزش به شیوه کوششهای گسسته را با کودکان دارای اتیسم با استفاده از ابزار عمومی ویسکانسین اجرا کند.
هدف او و گروهش آوردن این نتایج آزمایشگاهی به موقعیت های معمولی برای کودکان دارای ناتوانایی های رشدی بود. ولف رایسلی و میس (۱۹۶۴) با دستیاری لوواس، یکی از نخستین مطالعه های تحلیل رفتار کاربردی به شیوه ی کوشش های گسسته را انجام دادند. دیکی پسری با تشخیص اتیسم بود گرچه تکنیک شکل دهی به رفتار باعث شد که بتواند از عینک استفاده کند اما در آموزش حرف زدن به او مؤثر نبود زیرا به ندرت آواسازی داشت.
استفاده از کوشش های گسسته به عنوان مداخله رفتاری بسیار زمان بر بود و با استفاده از الگوهای صدا ترکیب و استفاده از تمامی کلمه ها انجام شد. نخستین الگوی شناخته شده مداخله ی رفتاری برای کودکان دارای اتیسم توسط اوله ایوار لوواس در دهه ۶۰ و ۷۰ ارائه شد. وی دانش آموخته تحلیل رفتار بود و همکار سیدنی بی جو در دوره ی پسا دکترا در سال ۱۹۵۸ بود. لوواس در سال ۱۹۹۳ از بی جو برای کمک به وی در ایجاد ارتباط بین روانشناسی رفتاری و کاربرد بالینی آن تشکر کرد.
وی علم تحلیل رفتار را در درمان افراد دارای اتیسم به شیوه ای ure ABA جدید ترکیب کرد که اکنون به ای بی ای مدل لوواس شناخته می شود. از محدودیت های دی تی تی یا کوشش های گسسته در آغاز آموزش یک مهارت این است که الزاماً به بهبودی مهارت دیگر منجر نمی شود. همچنین آموخته ها متکی به موقعیت می شدند، یعنی علیرغم نشان دادن مهارت در برابر مربی و در کلینیک رفتار کودک در اغلب موقعیت های دیگر تغییری نمی کرد این محدودیت ها باعث اصلاح روش لوواس و ایجاد روشهای دیگر رفتاری شد.
اشتباهات رایج در روش لوواس ( از زبان لوواس )
الف - نخستین اشتباه جدی که در این برنامه مرتکب شدیم انجام مداخله با این کودکان در محیطی مانند مراکز نگهداری کلینیک یا بیمارستان بود. کودکان را بیمار پنداشتیم، آزمون های تشخیصی را بسیار جدی گرفتیم و کم توان اتیسم و سی پی را از هم جدا کردیم و آموزشها را با لباس سفید بیمارستانی ارائه کردیم. شاید لازم باشد به جای در نظر گیری این کودکان به عنوان بیمار و یا مریض آنان را متفاوت در نظر بگیریم. به جای بررسی کودک به عنوان یک فرد بیمار او را به عنوان یک فرد متفاوت بدانیم متفاوت از این نظر که محیط متوسط و یا معمول که برای کودک دارای عملکرد متوسط بسیار مناسب و خوب است، نمی تواند نیازهای این گروه از کودکان را برآورده سازد و ساختار لازم را جهت ایجاد یک محیط آموزشی، یادگیری خوب برای کودکان دارای نیازهای ویژه فراهم کند.
ب- دومین اشتباه اساسی که مرتکب شدیم جداسازی والدین از فرآیند درمان کودکشان بود. تصور میکردیم متخصصین بسیار بیشتر از والدین می دانند.
نکته درست است که ما اصول رفتاری را بلد هستیم اما والدین کودکشان را بیشتر و بهتر از هر کس دیگری میشناسند، پس بایستی از همان ابتدا والدین را در نظر بگیریم.
ج - سومین اشتباه بزرگ این بود که انتظار دستاورد و پیشرفتی بزرگ و ناگهانی داشتیم توقع داشتیم که گامی بزرگ و ناگهانی به جلو برداریم سعی میکردیم تحریکی ناگهانی و یک باره در مرکز اجتماعی، عاطفی و شناختی ذهن کودک ایجاد کنیم تا در اثر آن گام بزرگ و ناگهانی را
به سمت جلو برداریم. نکته بعضی از افراد ادعا می کنند که میشود فرد اتیسم را از طیف خارج کرد این افراد در حقیقت کل دانش نوروساینس را زیر سؤال می برند چرا که اتیسم اختلالی برای تمامی عمر است. کسی که با آموزش از طیف خارج شده است در حقیقت در ابتدا اشتباه تشخیص اتیسم گرفته است.
پس چرا مداخله می کنیم؟ در واقع با آموزش فرد را در حیطه های مختلف تا حدی توانمند می کنیم.
شیوه ی لوواس:
برنامه مداخلات بهنگام به شیوه لوواس به مدت ۳ سال، از ۲ تا ۵ سالگی است.
سال اول
تقلید با ایجاد سطحی از توجه تقلید شروع میشود.
سال دوم
بازیهای تعاملی از طریق بازی تعامل ایجاد می شود.
زبان بیانی ابتدا شناخت مفاهیم و سپس بیان آن ها آموزش داده می شود.
سال سوم
ایجاد آگاهی برای ورود به اجتماع نظیر پیش دبستان
مدرسه و ...)
مبانی پروژه کودکان کم سن دارای اتیسم:
مرحله ۱ ( ۲ تا ۴ هفته )
▪︎ایجاد توانایی کنترل و آموزش آن
▪︎خاموشی گریز آموخته شده کودک
▪︎ایجاد برنامه تقویتی برای توجه و پیروی از آموزش ها
مرحله ۲ ( ۱ تا ۴ ماه )
▪︎پیروی از جهت ها توجه انتخابی
▪︎تقليد
▪︎مقایسه ، ادراک اشیا
▪︎نحوه پوشش
▪︎بازی با اسباب بازی
مرحله ۳ ( ۶ ماه )
▪︎تقلید کلامی
▪︎شناسایی بیانی
▪︎ شناسایی تصویر / شناسایی عملکرد
▪︎توسعه مهارت خودیاری و بازی
▪︎سیستمهای جایگزین ارتباط در صورت فقدان زبان
توضیحات:
ایجاد توانایی کنترل و آموزش آن فرد که بتواند محرک های (حسی) برانگیزاننده خودش را کنترل کند.
خاموشی گریز آموخته شده :
برای مثال زمانیکه کودک گریه میکند تا از آموزش فرار کند واکنش ما باید اینگونه باشد بی توجهی نسبت به رفتار و ادامه دادن به آموزش حتی با وجود گریه کردن در نتیجه رفتار خاموش می شود.
پیروی از جهت ها از طریق آموزش توجه انتخابی صورت می پذیرد.
تقلید ، گذراندن مراحل تقلید نظیر تقلید دستکاری اشیاء، تقلید حرکات ظریف و.... مقایسه ادراک اشیاء از طریق آموزش مفاهیم مختلف و بازشناسی آن صورت می پذیرد. در مرحله دوم ما بازی ایجاد میکنیم و بعد سعی می کنیم بازی با اسباب بازی را آموزش دهیم. شناسایی بیانی مفاهیم شناخته شده را بیان کند. شناسایی تصویر مفاهیم و افعال شناخته شده را در تصویر شناسایی کند. سیستم های جایگزین ارتباط در صورت فقدان زبان اگر کودک در این مرحله به گفتار نرسد ممکن است لذت تعامل را نداند؛ پس ما تعامل را با سیستم ارتباطی جایگزین و با تصویر آموزش می دهیم مثل تیچ و پکس.
پروژه کودکان کم سن دارای اتیسم؛
مرحله ۴ ( ۱۲ ماه ) لوواس و آموزش با استفاده از یک کودک دارای رشد عادی:
▪︎شناسایی اشیا - رنگ ها و شکل
▪︎آغاز مفهوم زبان
▪︎شناسایی عواطف
▪︎آغاز جمله ها ( من میخوام .... من می بینم ...... )
▪︎تعامل با همسال و بازی وانمودی
▪︎آموزش دستشویی
مرحله ۵ ( ۱۲ ماه ) روش لوواس و گروه کوچک:
▪︎استفاده از مفاهیم زبانی
▪︎مکالمه
▪︎ادراک داستان
▪︎جهت گیری
▪︎یادگیری الگوهای رسمی
▪︎کار مستقل
▪︎کارهای خانه
Reference:
ABA تحلیل رفتار کاربردی درمداخلات رفتاری اوتیسم
تهیه و تنظیم:
زهرا یوسفی، کاردرمانگر بخش اوتیسم