رفتار های تکراری در کودکان اوتیسم
بیش از 40 در صد از کودکان دارای اوتیسم با انواع رفتار های تکراری و کلیشه ای درگیر هستند و پسران بیشتر. این افزایش فراوانی و مدت زمان وقوع چنین رفتاری می تواند عملکرد روزانه فرد دارای اوتیسم را مختل کند. این حرکات کلیشه ای می تواند کودک را انگشت نما نموده و مانع فرصتهای معاشرت کودک با دیگران گردد.
بازی های کودکان مبتلا به طیف اتیسم از تنوع، خلاقیت، و هدفمندی بازی های کودکان عادی برخوردار نمیباشد. به نظر می اید اشیا را بدون هدف دست کاری کرده و ویژگی نمادین در بازی آن ها به چشم نمیخورد. بسیاری از بازی های آن ها یکنواخت، تکراری، و بدون انعطاف می‌باشد. آن ها گاهی به دور خود میچرخند یا با یک دست به اشیا می کوبند و یا بدون هدف اشیا را ردیف می‌کنند و ممکن است به آن ها نوعی وابستگی نیز پیدا کنند.
رفتار های کلیشه ای به 4 گروه تقسیم می شوند:
1.حرکتهای تکراری یا کلیشه ای
2.روتین های غیر عملکردی
3.مشغول شدن با قسمتهایی از اشیاء
4.مشغول شدن با علایق محدود
رفتار در یک کودک غیر اتیستیک در نوپایی به این شکل است می چرخد ،می خندد و به مادرش نگاه می کند ولی یک کودک مبتلا به اتیسم می چرخد و می چرخد بدون بُعد اجتماعی که در کودکان غیر اتیستیک وجود دارد.ویا اینکه کودک غیر اتیستیک اسباب بازی خود را تکان می دهد و به دنبال پیامد است مانند صدا نور و یا حرکت اما کودک مبتلا به اتیسم اسباب بازی خود را بدون توجه به پیامد آن مورد یک کاربرد ثابت قرار می دهد.کودک غیر اتیستیک فرا می گیرد که میتواند با دستکاری و تغییر این اسباب بازی پیامد های متفاوتی راتجربه کند اما کودک اتیستیک همچنان اسباب بازی را تکان می دهد و تکان می دهد بدون اینکه به پیامد ان توجه داشته باشد و یا اینکه به دنبال پیامد آن باشد.کودک اتیستیک این رفتار با اسباب بازی را تکرار و تکرار می کند و به دنبال روال های ثابت و خارج از تغییر اما تکرار شونده است او ممکن است همان عملکردی را که با یک تسبیح دارد با یک ماشین و یا با یک اسباب بازی صوت ساز نیز انجام دهد.
رفتارهای تکراری رفتارهایی هستند که به طور معمول می توان در افراد غیر اتیستیک نیز مشاهده نمود و وجه تمایز میان این گونه رفتارها در افراد مبتلا به اتیسم و غیر اتیستیک نوع ،کمیت و واضح بودن رفتار است.
رفتار های تکراری در افراد مبتلا به اتیسم دو دسته اند رفتار های تکراری سطح پایین که شامل فعالیت های حرکتی می شود مانند تکان دادن دست ها یا دستکاری اشیاء و رفتار های تکراری سطح بالا که بیشتر ماهیت شناختی دارند و شامل رفتار های آیینی، اصرار بر یکنواختی و…می گردد. رفتار های تکراری حرکتی را میتوان بیشتر مد نظر قرار داد و به انها توجه نمود زیرا این نوع رفتار ها است که دیده می شود و غیر قابل انکار و توضیح اند تا رفتار های تکراری کلامی مانند تکرار یک داستان در مورد کدو قلقله زن.
دلایلی که ممکن است پشت هر رفتار تکراری فرد مبتلا به اتیسم باشد:
1.تلاش برای کاهش ورودی حسی، مثلا تمرکز بر روی یک صدای خاص می تواند تاثیر صداهای محیطی و یا بلند یا آزار دهنده را کاهش دهد. بر این اساس ممکن است کودک مبتلا به اتیسم در اثر شنیدن صدای فن کامپیوتر یا صدای نوییز تلویزیون شروع به ایجاد اواهای تکرار شونده مانند اووووو می کند تا بر این اساس اثر محرک ازارنده صوتی که ممکن است برای ما مشکل ساز نیست کاهش دهد.
2. تلاش برای به دست اوردن ورودی حسی به عنوان مثال تکان خوردن می تواند راهی باشد برای تحریک سیستم وستیبولار و یا تکان دادن دستها در مقابل چشما می تواند راهی باشد برای تحریک دیداری
3. رفتار های تکراری در زمان بروز هیجان و اضطراب بروز می کنند و کودک مبتلا به اتیسم به واسطه فعالیت تکراری تلاش می کند تا اضطراب و استرس خود را کاهش دهد
4. لذت بخش بودن و دریافت پاداش مغز
درمان و کاهش رفتار های تکراری
در تحقیقات مشخص شده است که رفتار های تکراری در افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم می تواند با اختلال پردازش حسی، کاهش مهارتهای رفتاری،کاهش انعطاف پذیری و اضطراب مرتبط باشد ولی با افزایش سن در کودکان اتیستیک کاهش می یابد.
برخی پژوهشها عنوان می کنند که رفتار های تکراری کودکان اتیستیک بعد از دویدن ویا پیاده روی سریع کاهش می یابد.برخی پژوهش ها عنوان می کنند که یک فعالیت حرکتی منظم و با برنامه می تواند تا حدودی باعث کاهش رفتار های تکراری در فرد مبتلا به اتیسم گردد.مثلا کار بر روی ترامپولین یا فعالیت های حرکتی دارای برنامه در فعالیتهای کار درمانی.
اگر گمان می کنید که رفتار های تکراری یک روش آرام سازی است که برای جلوگیری از ورودی بیش از حد حسی انجام می گردد می توانید از راهبرد های حسی و یا یکپارچگی حسی توسط کاردرمانگر استفاده کنید..
استفاده از روش های رفتار درمانی و دادن پاداش برای نتایج دلخواه درمانگر و والدین به منظور کاهش عادات و بالا بردن تحمل کودک در برابر تغییرات که در این روش والدین باید برای فعالیت و نتیجه ای مشخص که معمولا جایگزین خوب و جامعه پسند و دارای فرصت های مناسب با حس مربوط است پاداش معینی قرار دهند و پس از اینکه رفتار مناسب از کودک دیدند به او پاداش مورد نظر را بدهند بسیار کمک کننده است.
استفاده از یوگا ی کودکان در یکپارچگی و تعدیل حسی
بالا بردن سطح اعتماد به نفس کودک با دادن مسیولیت های کوچک و فعالیت های مستقل
اگر گمان دارید که رفتار های تکراری در اثر عوامل عصبی یا در اثر اضطراب پدید می آید می توانید از دارو درمانی استفاده کنید.
استفاده از مهد کودک برای اجتماعی شدن کودک و یادگرفتن تعاملات متناسب با سن
منبع مطلب: اختلال طیف اوتیسم، نوشته آقای مهدی فولادگر
برگزیده ای از مطالب گروه پژوهشی اردیبهشت
تهیه و تنظیم: فاطمه سید قوامی
کاردرمانگر مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز