گزارش اولین دوره توانمند سازی والدین کودکان اوتیسم
اولین دوره توانمند سازی والدین کودکان مبتلا به اوتیسم در طی حدود دو ماه، در مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز برگزار شد. خصوصیات متمایز این دوره بودند از:
1- استفاده نظام مند از منابع علمی جهانی: برای طراحی این دوره مرور نظام مند مطالعات و برنامه هایی که در سراسر جهان برای آموزش و توانمند سازی والدین اوتیسم اجرا شده، انجام گردید. این مرور که در قالب یک طرح تحقیقی انجام شد، با این هدف انجام شد که محتواها و روش های آموزش والدین در جهان بررسی و طبقه بندی گردد. نتایج این مرور در قالب یک مقاله جامع بزودی انتشار خواهد یافت .
2- استفاده از نظرات متخصصین و دریافت کنندگان خدمات برای درک نیازها، مسائل و روشهای متناسب با امکانات و فرهنگ برای توانمند سازی والدین: این نظرات نیز در قالب یک طرح تحقیقی با روش کیفی انجام گردید و نتایج آن جمع بندی و طبقه بندی گردید و مقاله مرتبط با آن در حال انتشار هست.
3- تلفیق یافته های حاصل از مطالعات جهانی و نظرات متخصص و والدین ایرانی در جهت بومی سازی برنامه توانمندسازی والدین: در این مرحله پس از طبقه بندی محتواها، نتایج در اختیار کمیته خبرگان برنامه گذاشته شد و خواسته شد که اولویت های خود را برای تدوین برنامه تعیین کنند. از جمع بندی نظرات خبرگان برای تهیه بسته بومی استفاده شد.
4- ساختارمند بودن در عین انعطاف پذیر بودن برنامه: ساختارمند بودن به معنای این است که در محتواهای مورد نیازبراساس منابع تحقیقی نسبتا از پیش معلوم است. اما درعین حال ما واقفیم که هر یک از گروه های والدین براساس مشکلات خاص کودکان خود، سن کودکان وعوامل دیگر الویت های خاص خود را دارند . بنابراین در جلسه اول این برنامه که به آشنایی، معرفی برنامه و ارائه کلیات نظری اوتیسم اختصاص دارد، لیستی از محتوا ها ارائه میگردد و از گروه والدین برای انتخاب الویت ها نظرسنجی می گردد و سپس برنامه های جلسات بعدی بر اساس جمع بندی نظرات والدین تعیین میگردد.
5- چند رسانه ای بودن برنامه: برای ارائه آموزش ها از روش های مختلف استفاده می کردد. سخنرانی ها،بحث و گفتگو، اسلاید، صوت سخنرانی ها، نمایش فیلم و بحث درباره فیلم، ارائه موارد کتبی برای مطالعه و تبادل هدفمند مسائل و تجارب در فضای مجازی(واتس اپ) روش هایی هستند که در جهت پیشبرد این برنامه از آنها استفاده می شود.
6- چند تخصصی بودن: همکارانی از دیسیپلین های مختلف علمی در ارائه و پیشبرد این برنامه بطور فعال نقش دارند. همکاران کاردرمانگار، روانشناس، روانپزشک، گفتاردرمانگر، متخصص کودکان، هنرمند و متخصص علوم اعصاب، بنابه نیازهای خاص هر گروه در تعاملی تنگاتنگ در هدایت این برنامه نقش دارند.
7- حفظ تعامل متخصص و والدین در فواصل بین کلاس های حضوری: این تعامل در حال حاضر از طریق تشکیل یک گروه مجازی تامین می گردد. این گروه با این هدف شکل گرفته است که تعامل مستمر والدین و متخصص برای حل مسائل و مشکلات روزمره حفظ گردد و هدایت و همراهی لازم تامین گردد.
8- تاکید بر تعمیم مطالب یاد گرفته شده به عمل روزمره: این هدف از طریق تلاش برای متصل ساختن تجارب و مسائل روزمره به آموخته های نظری صورت می گیرد. این تلاش از موقعیت کلاسی شروع می شود و به شکلی عمیق تر در فضای گفت و گوی مجازی ادامه می یابد.
9- تاکید بر خودکارآمدی گروه: تجربه اولیه این برنامه منجربه تشکیل یک گروه خود یاری ) ) Self-Help گردیده است.
در حال حاضر والدین خود می تواند در تمامی ابعاد حمایت روانی، ارائه تجارب و حل مساله به یکدیگر کمک کنند و ساختار برنامه را از نیاز فرد به متخصص به خود توانمند سازی ارتقا دهند.
10- استفاده از فضای آموزش برای توانمند سازی درمانگران کم تجربه و دانشجویان: از آنجا که یکی از اهداف اصلی مرکز جامع اوتیسم ارتقای توانمند سازی درمانگران برای پاسخگویی به نیازهای دریافت کنندگان خدمات است، درمانگران کم تجربه تر و دانشجوها با حضور در این برنامه ها به شکلی سلسله مراتبی از نقش نظاره گر به کمک درمانگر و نهایتا درمانگر ارتقا می یابند تا بتوانند بطور مستقل این فعالیت را در آینده ادامه دهند.
11- چشم انداز گسترش برنامه و رفع محدودیت ها: یکی از محدودیت های فعلی این برنامه، دسترسی نسبتا محدود گیرندگان به دلایل مختلف است. این برنامه تلاش دارد با تعمیق فرایند خودیاری توانمند سازی شده و نیز تربیت درمانگران توانمند شده ، به گسترش شبکه ای این خدمت به گروههایی که بر دلایل مختلف قادر به استفاده مستقیم از برنامه نیستند بپردازد.
امیدواریم که با کسب تجارب مستمر و با همراهی متخصص و والدین، شاهد بهبود این برنامه در دوره های بعد باشیم. باهم به روزهایی بهتر برای کودکان اوتیسم و خانواده هایشان فکر میکنیم.