آموزش پاسخ دادن کودکان مبتلا به اوتیسم به اسم خود
اینجا دو موضوع مطرح است:
1- بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم، نمی دانند چه بر آن ها می گذرد. بنابراین توانایی انجام این کار را ندارند. چون آموزش ندیده اند.
2- عده ای از افراد مبتلا به اوتیسم نیز به تعاملات اجتماعی و پاسخ دادن همانند افراد دیگر اهمیتی قائل نیستند. بنابراین فاقد انگیزه ی لازم برای پاسخ دادن به گونه ای که ما انتظار داریم هستند.
عدم پاسخ دادن به اسم خود توسط کودک مبتلا به اوتیسم می تواند به دلیل یک یا هر دوی این موضوعات باشد. در ادامه، مراحلی برای آموزش این مورد به کودک مبتلا به اتیسم، آورده شده است. امید است که مفید واقع شود.
مرحله آماده سازی:
پیشنهاد می کنم ابتدا از روزها و زمان های خاصی شروع کنید که قادر باشید روی تمرین این مهارت، تمرکز کنید.
اگر گمان می کنید فرزندتان اهمیت پاسخ دادن به اسم خود را نمی داند، از شما می خواهیم تا چیزی را که برای او اهمیت دارد پیدا کنید تا به عنوان انگیزه از آن استفاده کنید.
پیشنهاد می شود چیزی باشد که بتوانید به منظور پاداش به تلاش هایش فوراً به او بدهید و چیزی باشد که کودک آن را دوست دارد.
برای مثال، می توانید به وسیله ی توجه مثبت (بغل کردن، تحسین و تشویق و...) یا یک فعالیت کوتاه لذت بخش برای او (قلقلک دادن، خواندن شعر کودکانه و...) و یا یک اسباب بازی موردعلاقه که همیشه در دسترس او نیست، به کودک پاداش دهید.
آموزش همراه با انگیزه و تشویق به ازای موفقیت
وقتی آماده شدید، مراحل بعدی پیشنهاد می شود:
1. هنگامی که او مشغول فعالیت دیگری است، به دنبال یک فرصت مناسب برای نزدیک شدن به او بگردید. (بهتر است از موقعیتی که کودک شدیداً مجذوب چیزی مانند کارتون موردعلاقه اش شده پرهیز کنید.)
2. اسم او را صدا بزنید.
بلافاصله پس از صدا زدن اسمش، به شانه ی او ضربه بزنید و در صورت لزوم، صورت او را به آرامی به سمت خود برگردانید تا نگاهتان کند.
3. پس از اینکه اسمش را صدا زدید، سریعاً به شانه اش ضربه بزنید یا به آرامی سرش را بالا بیاورید تا با شما رو به رو شود. دلیل تأکید بر نیاز به ارتباط چشمی مستقیم این است که این مورد می تواند برای عده ای از افراد مبتلا به اوتیسم ناخوشایند باشد.
4. به محض اینکه به سمت شما نگاه کرد (حتی غیرعمدی)، فعالیت یا آیتم جایزه را همراه با تشویق فوری (مانند: خوب به اسمت جواب دادی) فراهم کنید.
به کودک اجازه دهید که به فعالیت قبلی خود یا یک فعالیت دیگر برگردد. این کار، فرصت را برای تمرین بیشتر بازمی نشاند.
میزان تکرار کردن این تمرینات به این بستگی دارد که شما چقدر زمان با فرزندتان صرف می کنید و چقدر از آن را به تمرین اختصاص می دهید. برای مثال، اگر یک روز کامل همراه فرزندتان باشید، ممکن است بتوانید این تمرینات را 10 تا 20 بار یا بیشتر انجام دهید. اگر فقط یک ساعت زمان دارید، فاصله ی یک یا دو دقیقه بین هر بار صدا زدن کودک ممکن است مناسب باشد. اگر کاهش علاقه محسوسی مشاهده کردید، پیشنهاد این است که آن، علامت این است که وقت استراحت است؛ مخصوصاً اگر از ابتدا برای فعالیت جدید هیجان زده بود.
تمرین کردن را تا زمانی ادامه دهید که ببینید قبل از اینکه شما مجبور به ضربه زدن یا هدایت او شوید، خودش به اسمش پاسخ می دهد.
در کلینیک نیز اغلب از این استراتژی استفاده می شود.
در بسیاری از موارد، دیده میشود که کودکان پس از چند ساعت تمرین یا 20 تا 60 بار تلاش، شروع به پاسخ دادن به اسمشان می کنند. اگر به نظر می رسد کودکتان در ابتدا توجه نمی کند، به او استراحت بدهید و تمرین را به بعد موکول کنید. بعضی از کودکان به تمرین بیشتری نیاز دارند.
همچنین می شود گفت بعضی از تغییرات ساده اغلب می تواند زمان پاسخ دهی را بهبود بخشد. برای مثال، به اتاق یا فضای اطراف نگاهی بیندازید و ببینید چه چیزی حواس کودکتان را پرت می کند. یافتن مکانی با کمترین افراد و وسایل موردعلاقه را در نظر بگیرید.
گسترش دادن فاصله، افراد و اماکن:
در ابتدا، با استفاده از نزدیک شدن به کودک و صدا زدن او بدون ضربه زدن یا هدایت صورتش، مطمئن شوید که او برای مراحل بعدی مهیاست. بدین صورت که در همان حالت چند ثانیه منتظر بمانید و ببینید آیا به سمت شما برمی گردد یا خیر. اگر برنگشت، راهنمایی های فیزیکی را همانند قبل ادامه دهید.
اگر کودک تقریباً به صورت مداوم، بدون نیاز به راهنمایی فیزیکی پاسخ داد، مراحل زیر پیشنهاد می شود:
1. تمرینات بالا را در مکان های مختلف امتحان کنید. برای مثال، وقتی سر میز شام یا در آشپزخانه و یا حتی وقتی در حیاط یا مغازه با هم هستید. فراموش نکنید که حتی اندکی چرخش به سمت شما را نیز تشویق کنید و پاداش دهید.
2. افراد دیگر را در این تمرین مشارکت دهید. هدف اینست که فرزندتان در مقابل هر تعداد مردم و در هر تعداد مکانی که مقدور باشد، به اسم خود پاسخ دهد. اینجا نیز تشویق کنید و پاداش دهید.
3. هنگامی که فرزندتان توانست در مکان های مختلف و در کنار افراد دیگر به اسم خود پاسخ دهد، هنگام صدا زدن فاصله تان را با او افزایش دهید. از چند قدم دورتر شروع کنید و سپس به سرتاسر اتاق و سپس سرتاسر حیاط تعمیم دهید. شما به هدف رسیده اید. یادتان باشد که پاداش و تشویق فوری را برای هر پاسخی فراهم نمایید.
4. تمرین را با افزایش فاصله در محیط های جدید و امن و نیز با افراد جدید و قابل اعتماد، ادامه دهید.
این مورد، مثالی از اهمیت مشارکت والدین در کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم در ایجاد مهارت های اساسی مورد نیاز برای موفقیت در زندگی را نشان می دهد. با استفاده از آموزش پاسخ دادن به اسم خود در موقعیت های مختلف، به کودکتان کمک کرده اید تا پایه ای برای مهارت های اجتماعی مهم، امنیت بیشتر و بالاتر از همه اینها روابط بهتر ایجاد کند.
تهیه و ترجمه: فاطمه نصیری کارشناس گفتاردرمانی مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز
اقتباس شده از سایت www.autismspeaks.org