گفتاردرمانی در نوجوانان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم :
مقدمه:
اوتیسم، یک اختلال عصبی- تکاملی می باشد که با یک سری ویژگی های رفتاری همراه است و عمدتا با نقص در حیطه ی ارتباطی و رفتارهای کلیشه ای شناخته می شود. با وجود اینکه مشکلات گفتاری جزو معیارهای انحصاری تشخیص این اختلال نمی باشد، ولی نقشی مهم (مرکزی) در این اختلال دارد زیرا با نواقص کاربردشناختی و ارتباط غیرکلامی نیز همراه است. دیده شده که افراد مبتلا به اختلال اوتیسم، نقص در مهارت هایی همچون نقص در تماس چشمی و استفاده ار ژست های ارتباطی و بیان چهره ای، غان و غون و واکنش به صدا دارند.
افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ممکن است در دوران نوجوانی تجربیات کمی در حیطه ی اجتماعی، مثلا روابط محدود صرفا با اعضای خانواده، داشته باشند و برای تغییر این قضیه، کاردرمانی مورد نیاز است و از آنجا که عملکرد شناختی- اجتماعی این افراد با پروفایل ارتباطی آن ها به شدت گره خورده است، هرچه ارتباط بهتر باشد، این افراد بهبود بیشتری در عملکرد اجتماعی خود خواهند داشت.
با وجود اینکه بسیاری معتقدند که ABA ( اصول تحلیل رفتاری ) موثر ترین شیوه برای مداخله در حیطه ی طیف اوتیسم می باشد و لازم نیست تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود، این مطلب می خواهد یک روش جدید را عنوان کند که تاثیر بسیاری در مهارت های ارتباطی غیرکلامی -و حتی در مواردی- کلامی داشته است.
این روش، ترکیبی از دو روش ABA و PECS ( سیستم ارتباط بر مبنای تبادل تصاویر ) همراه با استفاده از موسیقی می باشد.
چگونه این روش را انجام می دهیم؟
همانطور که می دانیم، PECS یک مداخله ی شش مرحله ای ست، اما در این روش فقط سه مرحله ی اول آن انجام می شود که این مراحل در واقع وسیله ای برای کمک به کسب ارتباط هستند. این گفته بر اساس اصول رفتار کلامی اسکینر است که معتقد به آموزش واحد های کاربردی زبان به صورت قاعده مند است و ما نیز از این شیوه برای آموزش "درخواست کردن" و "بیان نظر" به مراجع استفاده می کنیم. اجزای اصلی ای که در این شیوه آموزش داده میشود شامل نام بردن ( لمس تصویر مربوطه در آلبوم )، سوال کردن ( درخواست) و پاسخ به سوالات ( درون کلامی) می شود. در این شیوه، لازم نیست فرد تحت درمان، کلام داشته باشد. می توان گفت که درخواست، جزیی کلامی ست که مستقیما به گوینده سود می رساند زیرا در ازای آن، شی مورد نظر خود را دریافت می کند که این موضوع یک تقویت کننده ی طبیعی برای این رفتار است.
وقتی مراجع توانست تمامی کارت های مورد نظر را به تنهایی به شریک ارتباطی خود نشان دهد، می تواند وارد مرحله ی دوم PECS شود و برای ورود به مرحله ی سوم، باید این کار را خودانگیخته انجام دهد. دقت داشته باشید که برای موثر بودن این شیوه، کلماتی باید انتخاب شوند که هرچه بیشتر به مراجع سود رسانده و وی را برای ارتباط بیشتر بین فردی تشویق کند.
پس از اتمام جلسات آموزشی این سه مرحله که باید با اصول تحلیل رفتاری ABA همراه باشد، پیشرفت خوبی در مهارتها و بخصوص "درخواست کردن" مشاهده می کنید. یکی از علل این قضیه این است که این پروتکل، یک ارتباط کاربردی و عملکردی بین پاسخ مراجع و محیطش در یک بافت انگیزشی می شود که مراجع را به ادامه ی یادگیری و درخواست کردن، تشویق می کند.
نتیجه ی تحقیقات نشان می دهد که این روش علاوه بر موفقیت در هدف اصلی خود، باعث بهبود توجه اشتراکی، تماس چشمی، آغازگری اجتماعی، لبخند اجتماعی و کاهش رفتارهای مخرب شده است و البته استفاده از موسیقی در جلسات، برای علاقه مند کردن مراجع و بهبود پاسخ دهی او، موثر بوده است.
یک نکته ی مهم دیگر، نقش آفرینی خانواده در روند درمان است، که ضرورتی برای تعمیم و بقای مهارت های آموخته شده است و البته درمانگر نیز در توانمند سازی و تشویق والدین برای شرکت در این فعالیت، نقش دارد.
نتیجه ی کلی اینکه، این روش نقش موثری در آموزش ارتباط کاربردی(هم اجزای کلامی و هم غیر کلامی) داشته است.
نکته! این مقاله در واقع این روش ها را روی یک مراجع انجام داده و نتایج آن را بطور اختصاصی بیان کرده که این قسمت ها را در ترجمه نیاورده ام.
منبع :
ترجمه: رها شاهرخی -گفتاردرمانگر مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز