اکولالیا - گفتارتکرار شونده
طبیعت اکولالیا
در ابتدا، چیزی که باید درباره ی اکولالیا متوجه باشیم این است که تا سن خاصی در همه ی کودکان طبیعی و حتی برای رشد گفتار لازم است، کودکان ابتدا کلمات و سپس جملات و عبارات ما را اکو می کنند و این کار تا سن 30 ماهگی و یادگیری گفتار خودانگیخته ادامه می یابد. ولی در کودکان با اختلال اوتیسم، به علت دنیای درونی خاص این افراد، تا مدت بیشتری ادامه می یابد. این کودکان حتی می توانند تون صدا یا لحن و آهنگ کلام را نیز به خوبی اکو کنند. اما حتی در همین افراد، اکولالیا نشانه ی خوبی ست. تحقیقات نشان داده است که کودکان مبتلا به اوتیسم که اکولالیا داشته باشند، حتی اگر خدمات گفتاردرمانی فشرده دریافت نکنند، پیش آگهی خوبی برای رشد گفتار و زبان نشان می دهند.
این مطلب درباره ی مداخله در اکولالیای فوری ست. این نوع از اکولالیا عموما زمانی رخ می دهد که کودک، پاسخ سوال پرسیده شده را نداند، بنابراین این مداخلات بر "یاد دادن پاسخ یا روش جایگزین به کودک" استوار است.
روش اول (پیشنهاد اسکریبمن و کار):
لیستی ازسی سوال (10 سوال از هر کدام از این این سه کلمه پرسشی: چه کسی، چه چیزی، چگونه) را که می دانیم کودک پاسخشان را بلد نیست، تهیه می کنیم. سوال را از کودک می پرسیم و سپس، قبل از اینکه کودک فرصت پاسخ دهی داشته باشد، می گوییم:"نمی دونم." و کودک همین را اکو می کند. سپس تشویق می شود و ما این کار را ادامه داده و در نهایت به سطح بدون سرنخ می بریم تا کودک خودش بتواند این پاسخ را در جای لازم به کار ببرد.
روش دوم: THE CUES-PAUSE-POINT METHOD
پیشنهاد شده توسط مک مارو و فاکس
لیستی ازسی سوالی را که می دانیم کودک پاسخشان را بلد نیست، تهیه می کنیم. این سوالات باید در سه زمینه ی زیر باشند: 1)اطلاعات شخصی هویتی(مثلا اسمت چیه؟...) 2)تعاملی ارتباطی(مثلا موزیک موردعلاقه ت چیه؟...) 3)حقیقی(مثلا تو کدام استان زندگی می کنی؟...)
هر سوال را از کودک پرسیده، پاسخ های وی را ضبط کرده و امتیازگذاری کنید(درست، نادرست، اکولالیا)
در مرحله ی اول آموزش پاسخ صحیح این سوالات، ما با استفاده از کارت تصویر، به کودک سرنخ می دهیم. مثلا در جواب این که اسمت چیه؟ یک کارت شامل شکل نوشتاری اسمش را می توانیم استفاده کنیم. پس از اینکه سوال مریوطه را پرسیدیم، به کارت مورد نظر اشاره کرده یا به آن ضربه می زنیم و می گوییم"آره!" "دوباره تلاش کن!" اگر کودک باز هم موفق به پاسخ دهی نشد، خودمان آن را گفته و از کودک می خواهیم تکرار کند. برای هر پاسخ صحیح، بید یک تقویت کننده در نظر بگیریم. آموزش هر دسته(شامل 10 سوال) را تا زمانی که کودک تصویر درست را تشخیص دهد، ادامه می دهیم.
مرحله ی دوم آموزش: در یک محیط کاملا ساکت و بدون عامل حواس پرتی روبروی کودک می نشینیم و کارتهای مرحله ی قبل را آماده داریم. دستمان را به علامت سکوت روی بینی می گذاریم و به کودک می گوییم:" من قراره یه سری سوال از تو بپرسم و ازت میخوام به بهترین نحوی که میتونی بهشون جواب بدی." اگر کودک در حین این توضیحات یا در حین پرسش سوال تلاش کرد حرفی بزند، میگوییم هیس و دوباره علامت سکوت را با تاکید بیشتراجرا می کنیم و سپس پس از پرسش سوال، انگشتی را که روی بینی بوده برداشته و با آن به مدت دو ثانیه کارت مورد نظر را لمس می کنیم. اگر کودک فورا پاسخ صحیح را نگوید، با اشاره کردن به کارت یا بصورت کلامی به او سرنخ می دهیم. هر پاسخ درست باید یک تشویق کلامی و یک تقویت کننده به همراه داشته باشد. پس از اینکه تمامی 10 سوال یک دسته به درستی پاسخ داده شدند، سراغ دسته های دیگر می رویم. آموزش تا زمانی که این 30 سوال در طی سه جلسه ی مداوم به درستی پاسخ داده شوند، ادامه می یابد.
مرحله ی سوم آموزش: کارت ها حذف می شوند. بقیه ی اجزا مانند مراحل بالایی اجرا می شوند.
مرحله ی چهارم آموزش: تشویق کلامی و تقویت کننده را به تدریج حذف می کنیم. همچنین بعد از اینکه کودک به تمامی پرسش های ما پاسخ صحیح داد، پرسشگر را عوض می کنیم تا از تعمیم کودک اطمینان حاصل کنیم.
مرحله ی بعدی متود: یک سری سوال که به وی آموزش داده نشده می پرسیم، در صورت اکو کردن، واکنشی نشان نمی دهیم و برای پاسخ درست، سرنخ می دهیم.
این شیوه باعث کاهش شدید اکولالیا شده و حتی در مواردی، کودک خودبخود پاسخ "نمیدونم" را به کار برده است.
روش سوم: THE ALTERNATED MODELING METHOD
پیشنهاد شده توسط مک مارو و فاکس
در این متود، شیوه ی تهیه ی سوالات و ثبت پاسخ های مراجع، مانند متود قبلی ست.
اما در مرحله ی بعد، به جای آموزش مستقیم توسط درمانگر، فردی به عنوان الگو(مدل) انتخاب می کنیم که این فرد باید تمامی پاسخ های صحیح را بلد باشد و رو به روی درمانگر، کنار کودک بنشیند. اولین سوال را از الگو می پرسیم و برای پاسخ صحیح او، تشویق کلامی و تقویت کننده در نظرمی گیریم. سپس رو به کودک کرده و همین سوال را از او می پرسیم و برای پاسخ صحیح او نیز، پاداش کلامی و تقویت کننده در نظر می گیریم. این آموزش را تا زمانی که به همه ی 10 سوال یک دسته پاسخ صحیح بدهد ادامه می دهیم و سپس دسته ی بعدی را شروع می کنیم. وقتی که تمام سوالات به وسیله ی تقلید از الگو درست پاسخ داده شدند، الگو را حذف می کنیم. مثل شیوه ی قبلی، آموزش را تا پاسخ درست خودانگیخته ی تمام سوالات ادامه داده و پاداش کلامی و تقویت کننده ها به تدریج حذف می شوند و اطمینان از تعمیم کودک را نیز مثل متود قبلی حاصل می کنیم.
اما یک رویکرد کلی برای آموزش پاسخ صحیح(و حذف اکولالیای فوری) که توسط مرکز اوتیسم Judevine، استفاده از اکوی کودک است. این روش که مشابه آموزش "نمی دونم" هست، این گونه است که ما پس از پرسش سوال و قبل از اینکه کودک اکو کند، پاسخ صحیح را می گوییم و به اکو شدن آن توسط کودک پاداش می دهیم.
در شیوه ای دیگر از این برنامه، به کودک سرنخ هایی جهت پاسخ می دهیم مثلا من کمی ...... می خواهم و کارت آیتم مورد نظر(با توجه به سوالی که قبلا از او کرده ایم) را به او نشان می دهیم.
در شیوه ی دیگر مثلا می گوییم:" تو شیرینی می خوای؟ آره یا نه؟" کودک حرف آخر ما، یعنی "نه" را اکو می کند. ما از پاسخ او تشکر کده و می گوییم که شیرینی را خودمان خواهیم خورد. در صورتی که به نظر برسد کودک شیرینی را می خواهد، می گوییم:" فکر کنم نظرتو عوض کردی. اگه شیرینی رو میخوای، بگو آره." این پاسخ را سرنخ داده و در صورت تقلید شدن، کودک را تشویق کنید.
منبع: Heffner, G.J(n.d). Echolalia-Repetitive speech
ترجمه ی رها شاهرخی، گفتاردرمانگر مرکز جامع اوتیسم دانشگاه علوم پزشکی تبریز